Ważność orzeczeń o niepełnosprawności

W związku z faktem, że w trakcie pandemii koronawirusa zespoły orzekające o niepełnosprawności wstrzymały swoje prace, co w efekcie spowodowało znaczące zaległości w wydawaniu orzeczeń dla osób niepełnosprawnych, konieczne było ustawowe przedłużenie ważności tych orzeczeń, aby zarówno osoby niepełnosprawne, jak i ich pracodawcy, nie utracili uprawnień związanych z niepełnosprawnością pracowników. Ważność orzeczeń przedłużana była kilkakrotnie, z czego ostatnie automatyczne przedłużenie tego terminu nastąpiło do 30 września 2024 r. Ponieważ jednak nadal liczna grupa osób niepełnosprawnych oczekuje na wydanie orzeczenia i jasne jest, że do tego terminu nie ma możliwości, aby wszystkie oczekujące wnioski zostały rozpatrzone, dlatego też wprowadzona została kolejna nowelizacja ustawy o rehabilitacji, ustanawiająca nowe terminy ważności dla tych orzeczeń.

W efekcie, w dniu 3 sierpnia 2024 r. weszła w życie zmiana ustawy o rehabilitacji, dotycząca przedłużenia ważności orzeczeń o stopniu niepełnosprawności. Tym razem zmiana nie posiada charakteru incydentalnego, tzn. przedłużającego ważność orzeczeń do kolejnego terminu, ale posiada charakter trwały. To znaczy, że ważność orzeczeń będzie automatycznie przedłużana w każdym przypadku, jeśli osoba niepełnosprawna złoży wniosek o wydanie kolejnego orzeczenia.

Do ustawy został bowiem dodany przepis, zgodnie z którym orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zachowuje ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, jednak nie dłużej niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność.

Jednak co najważniejsze, warunkiem przedłużenia ważności orzeczenia jest złożenie przez osobę niepełnosprawną wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia w okresie ważności dotychczasowego orzeczenia. Ponieważ ważność większości orzeczeń została przedłużona do 30 września 2024 r., dlatego też istotne jest, aby pracownicy złożyli wnioski o wydanie nowych orzeczeń przed tą datą.

Ponadto nowelizacja wprowadziła zasadę, że o wydanie nowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności osoba niepełnosprawna będzie mogła wystąpić nie wcześniej niż 2 miesiące przed upływem terminu ważności posiadanego orzeczenia, chyba że nastąpi u niej istotna zmiana stanu zdrowia, to wtedy będzie mogła wystąpić o zmianę orzeczenia uwzględniającego tę zmianę stanu zdrowia.

Co istotne, po otrzymaniu wniosku o wydanie nowego orzeczenia, przewodniczący zespołu powinien niezwłocznie wydać zaświadczenie potwierdzające złożenie tego wniosku oraz określające termin ważności dotychczasowego orzeczenia. Pracodawca po uzyskaniu takiego dokumentu od pracownika nie będzie musiał zatem samodzielnie wyliczać terminu ważności orzeczenia, ale zostanie on wskazany w zaświadczeniu, co niewątpliwie ułatwi określanie wszelkich uprawnień związanych chociażby z ubieganiem się o dofinansowanie. Termin ten ulegnie skróceniu, jeżeli w tym czasie zostanie wydane nowe orzeczenie i stanie się ostateczne. 

Uwzględniając powyższe, konieczne jest zatem sprawdzenie terminów ważności orzeczeń pracowników i w sytuacji, gdy termin ten dobiega końca, zobowiązanie pracownika do złożenia wniosku o wydanie nowego orzeczenia, co automatycznie wydłuży termin dotychczasowego orzeczenia – o sześć miesięcy lub do dnia wydania nowego, ostatecznego orzeczenia.

Pewne wątpliwości może budzić kwestia ostateczności orzeczeń, gdyż pracownik może złożyć odwołanie do wojewódzkiego zespołu orzekającego, a następnie do sądu. W przypadku jednak gdy pracownik nie składa odwołania, terminem obowiązywania poprzedniego orzeczenia będzie dzień wydania nowego orzeczenia.

Powyższa regulacja znacząco poprawi pewność prawną pracodawców, gdyż do tej pory obowiązywała zasada, że koniec ważności orzeczenia skutkował faktycznie koniecznością wyłączenia pracownika ze stanu i wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, do czasu wydania nowego orzeczenia, po uzyskaniu którego pracodawca mógł wstecznie zaliczyć pracownika z powrotem do ww. wskaźnika.

Obecnie, po utracie ważności orzeczenia, zasadą będzie dalsze zaliczanie pracownika do stanu i wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych, pod warunkiem złożenia przez pracownika wniosku o wydanie nowego orzeczenia. Dlatego też, koniecznie należy pilnować, aby pracownicy składali wnioski o wydanie nowych orzeczeń przed upływem ważności dotychczasowych orzeczeń oraz doręczali pracodawcy zaświadczenia wydane przez powiatowe zespoły, potwierdzające złożenie wniosku oraz określające termin ważności dotychczasowych orzeczeń.